मृत्यूपत्र कसे करावे ?

या जगात आपण नागडे येतो व नागडेच जाणार आहोत. ( खाली हाथ आये है हम, खाली हाथ जाना है !) या मध्यल्या काळात जे काही डबोले आपण गाठीला बांधणार आहोत त्यातले काही म्हणजे काहीही तुम्हाला सोबत नेता येणार नाही. अर्थातच आपल्या आप्तांना / जवळच्यांना ते मिळावे अशी तुमची इच्छा असणारच. पण नुसती इच्छा असून चालत नाही. त्या करीता तसे मृत्यूपत्र बनवणे फार फार गरजेचे आहे. अनेकांना नामनिर्देशन करणे व वारस नेमणे यातला फरक कळत नाही. नामनिर्देशित व्यक्तीला मृत व्यक्तीची संपत्ति एक विश्वस्त म्हणून मिळते , तो तिचा मालक बनू शकत नाही. मृत्यूपत्र नसेल तर मृत व्यक्तीची संपत्ति वारसांना मिळण्यात असाधारण विलंब होतो, मनस्ताप भोगावा लागतो, पैसा सुद्धा अमाप खर्च होतो, फ़सवणुक होण्याची भीती असतेच. मृत्यूपत्र केले असेल तर हे सगळॆ विनासायास होते तसेच मालकीहक्क बदलताना कोणतेही अतिरीक्त शूल्क द्यावे लागत नाही.

साधारण पणे वयाची चाळीशी पार केलेल्या माणसाने मृत्यूपत्र करून ठेवलेच पाहिजे. मृत्यूपत्र बनवायला तुम्हाला एका दमडीचाही खर्च येत नाही. मृत्यूपत्र नसल्याने वारसांची कशी फ़रफ़ट होते व हितशत्रू लोक त्यांना कसे अडचणीत आणतात, वकिल कसे लूटतात याचे अनेक किस्से मला माहीत आहेत. मी गेली १० वर्षे हा विषय सातत्याने मांडत आहे. अनेकजण मला सांगतात की मग तुम्ही मृत्यूपत्राचा मसूदाच का देत नाही ? काल योगायोगाने, निवृत्तांच्या एका सभेला गेलो असता, त्या संस्थेच्या वार्षिक अहवालात मृत्यूपत्राच नमूनाच मला मिळाला. त्याचा मूळ इंग्रजी मसूदा जसाच्या तसा देत आहे. त्याचा जरून फ़ायदा करून आपल्या पश्चात आपल्या संपत्तिचा उपभोग आपल्या वारसांना निश्चिंतपणे घेता येईल अशी व्यवस्था कराच !

मृत्यूपत्र तयार करण्याबाबत अनेक गैरसमज आहेत, ते दूर करायचा हा एक प्रयत्न. मृत्यूपत्र बनवताना या बाबी जरूर लक्षात घ्या;
१) मृत्यूपत्र साध्या कोर्या कागदावर सुद्धा करता येते, त्यासाठी स्टॅम्पपेपर, कोर्ट फ़ी स्टॅम्प लावलेला पेपर अशा कशाचीही गरज नाही.
२) मृत्यूपत्र नोटरी कडून नोंदवून घेण्याची व न्यायालयात नोंदवायची कोणतीही सक्ती नाही, अर्थात हे केलेत तर चांगलेच आहे.
३) मृत्यूपत्रावर ते करणार्याची व दोन साक्षीदारांच्या सहीची गरज असते. त्यातला निदान एक साक्षीदार डॉक्टर असेल तर उत्तम. साक्षीदार आपल्यापेक्षा तरूण असणे केव्हाही चांगले व ते आपल्या जवळपास राहणारे, परीवाराला चांगले माहीत असलेले असावे. साक्षीदारांचे पुर्ण नाव व पत्ता त्यात असावा.
४) मृत्यूपत्राच्या अंमलबजावणीसाठी (जास्त करून वारस अज्ञान असेल तेव्हा ) विश्वस्ताची नियुक्ती करावी. त्याचे नाव, पत्ता, मानधन याचा स्पष्ट उल्लेख केल्यास चांगले. वारस व विश्वस्त एकच असू शकत नाहीत.
५) मृत्यूपत्रात आपल्या सर्व स्व-कष्टार्जित चल-अचल संपत्तिचा सविस्तर उल्लेख असावा, कारण अशी संपत्तिच तुम्ही आपल्या वारसांना देऊ शकता.
६) कोणात्याही वेळी मृत्यूपत्र रद्द करता येते, त्यात बदल करता येतो, अधिक माहीती समाविष्ट करता येते, पण बदल करण्यापेक्षा पहीले फ़ाडून टाकून नवे कारणेच जास्त हिताचे आहे.
७) अधिकची खबरदारी तुम्ही देशाच्या कोणात्याही भागात तुमच्या मृत्यूपत्राची नोंद करू शकता.
८) मृत्यूपत्राचे कागद त्याची अंमलबजावणी करणारे व वारस यांना माहीती आहे अशा ठीकाणीच सीलबंद करून ठेवावे.


“WILL SAMPLE”

1) This is the last will of myself Shri/Smt ---------------------------------------, son/daughter/wife of Shri/Smt ----------------------------------------------, aged ------- years, resident of ------------------------------------ (Write full address), made on this --------(Date, Month, Year in words ).
2) I hereby revoke all my earlier WILLs and codicils made by me.
3) I hereby execute this last WILL and testament of mine voluntarily and without any compulsion or pressure from any source or person and in my sound health and good state of mind.
4) I appoint my wife and my eldest son/daughter/ ------ to be the executors and trustees of this WILL. (Executors and Trustees cannot be the same as beneficiary)
5) I own the following movable and immovable properties which are all my self acquired properties, built or acquired out of my own earnings and incomes without any assistance of any ancestral estate and I have therefore absolute power of disposal of the same and they are detailed below.
(Here give full description of your own land, houses, areas, their location, plot numbers, village/town/city etc,. All fixed deposits, Bank accounts, Bonds, National Saving Certificates, Equity shares, Debentures, Deposits in PPF, Insurance policies, etc. which are all on your name.)
6) I hereby fully and absolutely bequeath all my above said movable and immovable properties to my ……………. (Wife/son/daughter/or any one of your choice pther than relatives), Shri/Smt ------------------, son / daughter of Shri/ Smt --------------------.
7) I also declare that whatever nominations have been made by me shall all form part of estate and shall be dealt with accordingly and given to my heirs stated above. In witness thereof, I the said Shri / Smt ---------------- have put my signature on each sheet of this WILL, contained in this sheet and the preceding (1/2/3/4 sheets of paper ), on the day and the year first above written, viz. the …………….. day of ----.


Date: Signature of Testator.

Signed by the above name Testator in our presence at the same time and each of us has in the presence of the Testator, signed our name hereafter as the attesting witnesses.

Name/Address/Signature of first witness

Name/Address/Signature of second witness