सुमन आणि कोमल !

मे महिन्यात लहान मुलांना घेउन कर्नाळा किल्ल्यावर गेलो होतो. ८ ते १० वयोगटातल्या व डोंगर प्रथमच चढणार्या मुलांच्या उत्साहाला आवर घालताना आमचीच पार दमछाक होत होती. साधारण दुपारी दोन वाजता मोहिम फत्ते झाली. जेवणाची व्यवस्था पायथ्यालगतच असलेल्या युसुफ मेहेर अली सेंटर मध्ये होती. अर्थात त्या सेंटरच्या कामाची मुलांना ओळख व्हावी हा हेतू होताच. दोन-एक तास केंद्र पाहण्यात, विविध उपक्रम समजून घेण्यात कसे गेले ते कळलेच नाही. त्याला लागूनच एक रोपवाटीका (नर्सरी) आहे. आम्हा सर्वाचे पाय आपसूकच तिकडे वळले. आजुबाजूच्या रखरखाटात या नर्सरीत सर्वत्र पसरलेल्या हिरवळीमुळे अगदी आल्हाददायक वाटत होते. विविध रंगाची टवटवीत फुले पाहताना सगळा शीण पळून गेला. काही रोपे विक्रीला सुद्धा होती. ज्यांच्याकडे पैसे होते ती मुले आम्हाला विचारून रोपे विकत घेत होती. माझ्याच इमारतीत राहणार्या कोमलची मात्र पंचाईत झाली होती. तिच्याकडच्या दहा रूपयाचे तिने लेझ घेतले होते व आता तीला रातराणीचे रोप घ्यायचे होते. अर्थात तिच्याजवळचे पैसे संपले होते. माझ्याजवळ रोप विकत घेण्यासाठी तिने दहा रूपये मागितले व घरी गेल्यावर बाबांना सांगून लगेच परत देते सांगितले. मी दिलेल्या दहा रूपयात तिने रोप घेतले व उशीर होत असल्याने आम्ही बस गाठली. सगळी बसमध्ये शिरत असताना सुमन मात्र मागेच रेंगाळत होती. तिची नजर एका रातराणीच्या रोपावर खिळून राहीली होती. मी तिला ते रोप घ्यायचे आहे का ? असे विचारले तेव्हा ती तोंड एवढुसे करून “हो, पण मला आईने पैसेच नाही दिले” असे म्हणाली. शेवटी मी दहा रूपये देउन तिला ते रोप घेउन दिले, तिची कळी एकदम खुलली पण लगेच परत काळजीत पडली. आई मला ओरडली तर ? मी म्हटले नाही ओरडणार, लेझवर पैसे खर्च करण्यापेक्षा रोपावर केलेले कोणत्या आईला आवडणार नाही ? खांदा कॉलनीत सुमनचे आई-बाबा तिला घ्यायला आले होते. बसमधून उतरचाच सुमनने बाबांकडून दहा रूपये घेउन गोड आवाजात आभार मानून मला परत केले. कोमल आमच्याच इमारतीत राहते तळमजल्यावर. तेव्हा आम्ही सोबतच आत शिरलो. तिचे आई-बाबा बाहेरच उभे होते. माझ्याकडून उसन्या घेतलेल्या पैशाची आठवण कोमलला नव्हतीच पण तिच्या आई-बाबांना सुद्धा हे रोप कसे आणलेस ते विचारावेसे वाटले नाही. मी ही तो विषय तिथेच संपवला.

पावसाळा संपल्यावर कोमलने , नव्हे, तिच्या आजीने लावलेली, कष्ट घेउन वाढविलेली रातराणी चांगलीच बहरली होती. त्या फुलांचा मंद सुगंध सगळ्या इमारतीत दरवळायचा. अर्थात कोमल त्या वेलीच्या आसपास सुद्धा कोणाला फिरकू देत नसे, फुले द्यायची बात तर लांबचीच राहिली ! एका रविवारी संध्याकाळी मित्राकडे गप्पा मारत बसलो असतानाच हीचा फोन आला. ताबडतोब घरी या, एक गोड चिमुरडी तुम्हाला मुद्दाम भेटायला आली आहे ! मी कोण बरे असेल एवढे मुद्दाम भेटायला आलेले असे आश्चर्य करीत घर गाठले. घरी गेल्यावर सुखद धक्काच बसला. सुमन आली होती व सोबत तिने रातराणीची फुले आणली होती. त्यांचा मस्त सुगंध दरवळत होता. काका, तुम्ही घेउन दिलेल्या रातराणीची ही पहिली फुले ! मस्त झालाय वेल ! तुम्ही एकदा बघायला पण या ! मी गमतीने म्हटले “पण त्याचे पैसे तर तू मला लगेच दिलेस , आता वर ही फुले कशाला ?” त्यावर ती चिमुरडी म्हणाली “तुम्ही स्वत:हुन विचारलेत , नाहीतर ओळख नसताना दहा रूपये मागायची माझी हिंमतच झाली नसती !” सोबत आलेल्या सुमनच्या आईने “या रातराणीने तिच्यावर जणू जादूच केली आहे. अगदी आणल्या दिवसापासून डोळ्यात तेल घालुन तिची ती काळजी घेत आहे, एवढेच नव्हे तर गच्चीतल्या बाकी रोपांची काळजी सुद्धा तिच घेते हल्ली “ असे सांगितले. हे सांगत असताना तिच्या आवाजात , डोळ्यात लेकीचा अभिमान व कौतुक नुसते ओसंडून वाहत होते !

अगदी एकाच वयाच्या, एकाच संस्कारात वाढलेल्या दोन्ही मुली, पण एक नुसते घेणारी व दूसरी देणारी , एक कृतज्ञ व एक कृतघ्न , एक व्यवहर सुद्धा न मानणारी, एक व्यवहाराच्या पलिकडे जाउन नाते विणणारी, माणसे जोडणारी - असे कसे बरे झाले असेल ?