शनिवार, २८ फेब्रुवारी, २००९

खिडकी उघडली – लोकलची आणि मनाची सुद्धा !

थंडीच्या दिवसात पनवेलला लोकलमध्ये आगळेच दृष्य दिसते. सगळ्या खिडक्या आणि पंखे बंद असतात व कॉर्नर चक्क रिकामे ! मला अनायसेच खिडकी मिळते व मी ती मस्त उघडून बसतो ! त्या दिवशी सुद्धा खिडकी उघडणार एवढ्यात एक चार-एक वर्षाचा मुलगा आणि त्याच्या बरोबर त्याचा काका (ते मागाहुन समजले) आत शिरले. मुलगा खिडकीजवळ माझ्या समोरच बसला व काका माझ्या शेजारी. त्यांच्या चेहर्यावरून ते बिहारी आणि मुसलमान वाटत होते. आधीच भय्ये-बिहारी त्यात मुसलमान म्ह्टल्यावर माझ्या कपाळाला आठी पडलीच. त्यात तो मुलगा उतावीळपणे खिडकी उघडायला लागला म्ह्टल्यावर मी डोळे मोठे करून त्याच्याकडे बघितले. तेवढा इशारा त्याच्या काकाला पुरला व त्याने त्या मुलाला ’अंकल को ठंडी बज रही है, मत खोलो’ म्हणून त्याला दटावले. तो मुलगा हिरमुसला व गाल फ़ुगवून बसला. त्याचा तो बहुतेक पहीलाच ट्रेन प्रवास असावा, कदाचित मुंबईत सुद्धा तो पहील्यांदाच आला असावा. त्या बिहारी-मुसलमान मुलाची गोची झाली हे बघून मला मात्र अगदी आनंदाच्या उकळ्या फ़ूटल्या. साले, कोण कोठले येतात, महाराष्ट्राच्या उरावर बसतात, जाइल तिकडे उकीरडा करून टाकतात, यांच्याशी असेच वागले पाहीजे नाहीतर हा सुद्धा इथेच बस्तान ठोकेल !


थोड्याच वेळात गाडीने फ़लाट सोडला. काचेतुन दिसणारी पळती दृष्ये त्या मुलाची उत्सुकता चाळवत होती व सारखे त्याचे हात खिडकी उघडण्यासाठी शिवशिवत होते. त्याचा काका लगेच माझ्याकडे बोट दाखवून त्याला नजरेने दटावत होता. त्या मुलाच्या काळ्याभोर डोळ्यातली निरागसता, असहायता मला जाणवू लागली व माझ्या मनातच संघर्ष उडाला. चार वर्षाच्या मुलाला कसला आलाय प्रांतवाद, धर्मवाद, भाषावाद, का त्याच्या आनंदावर विरजण घालतो आहेस, का लहानपणीच त्याचे मन कुलुषित करतो आहेस, थंडीच्या ढालीआड आपला आसूरी आनंद लपवत आहेस ? हिमालयात तिनदा पदभ्रमण करणार्या व बारा महीने थंड पाण्याने आंघोळ करणार्याला कसली आलीय थंडीची भीती, उघड ती खिडकी ! बराच वेळ ’उघड’ शब्दाचा एको माझ्या मनाच्या पटलावर आदळत राहीला व शेवटी कोणत्यातरी अनामिक प्रेरणेने मी ती खिडकी खाडकन उघडली ! लगेच त्या मुलाच्या डोळ्यात पाहीले. आधी दिसला तो अविश्वास मग त्याचे विस्मयात रूपांतर झाले. लगेच त्याचे डोळे खिडकीच्या गजाला चिकटले. थोड्याच वेळात बाहेर काय दिसते आहे, त्याची रनिंग कॉमेंट्री सुरू झाली. काही क्षणातच तो पळती दृष्ये पाहण्यात हरखून गेला व मी ? मी त्याच्या डोळ्यात ! तो बाहेर काय बघत आहे ते मला त्याच्या डोळ्यात आधी दिसू लागले व मग काही काळ तर त्याची रनिंग कॉमेंट्री मला ऐकू येइनाशीच झाली ! आता तो माझ्याशी पण संवाद साधू लागला होता, अंकल वो देखा क्या ? वो देखो ! वो क्या है ? हजार प्रश्न‍ व कुतुहल मिश्रीत उद्‌गार, मी त्यातल्या एकाचेही उत्तर दिले नाही, जसा काही मी सुद्धा प्रथमच लोकलमध्ये बसलो होतो व त्याच्या डोळ्यातले जग माझ्या मनात साठवत होतो ! आता गाडी वाशीच्या पुलावर आली. बाहेरचे दृष्य बघून आता त्याने तोंडाचाच आ वासला होता व डोळे तर एवढे मोठे केले होते की ते अख्खे दृष्य जणू त्याचा डोळ्यात मावणार होते. बाजुलाच वाहनांसाठी असलेला महाकाय पुल, त्यावरून अव्याहत चाललेली विविध प्रकारच्या वाहनांची यातायात, खाली खाडीचे पाणी, त्यात संथ डोलणार्या होड्या, रबर टायरची बोट करून त्यात बसून मासेमारी करणारे कोळी, पंख पसरून पाण्याला समांतर उडणारे समुद्रपक्षी…., अचानक एक मोठे विमान रोरावत त्या दृष्यात शिरले व एक अद्‌भूत, भव्य निसर्गचित्र पूर्ण झाले. विमान बघून तो मुलगा अगदी हरखून गेला, सीट सोडून तो खिडकीजवळ उभा राहीला, जागच्या जागी उड्या मारत, टाळ्या वाजवत त्याने ’अंकल विमान’ चा घोषा लावला. खिडकीला गज असूनही त्याने शक्य तेवढे डोके बाहेर काढून ते विमान नजरेच्या टप्प्याच्या पार बाहेर जाईपर्यंत उडवत ठेवले. एक अपूर्व समाधान त्याच्या नजरेत तरळत होते.


चलो मुन्ना, अब हमे उतरना है, या वाक्याने आता ’आम्ही’ भानावर आलो. त्याच्या बरोबर कोणी होता याचाच मला विसर पडला होता. त्याच्या काकाने त्याचा एक हात घट्ट आपल्या हातात धरला होता व त्याला घेउन गर्दी कापत तो दरवाजाकडे निघाला होता. जाता जाता तो मुलगा माझ्याकडे डोळॆ भरून बघत होता, त्याचा मोकळा हात बहुदा मला टाटा करण्यासाठी उत्सुक होता पण तसे काही त्याने केले नाही. गाडी मानखुर्दला काही क्षण थांबली. गाडी सूटण्याचा भोंगा वाजला. त्याला आपण तरी टाटा करायला हवे होते अशी टोचणी लागून राहीली. अचानक दूसर्या दिशेच्या खिडकीत तो प्रकटला , खिडकीत त्याने आपला चिमूकला पंजा घुसवला व ’अंकल शुक्रीया, खुदा हाफ़िज’ असे पंजा हलवत जोरात म्हणू लागला, गाडी वेग घेत असतानाच त्याच्या काकाने त्याला पाठी खेचून घेतले , नाहीतर ---- !


खिडकीच्या बाहेरची दृष्ये आता मला धुरकट दिसू लागली होती. खरेच , शुक्रगुजार तर मी त्याचाच होतो, त्याला मी लोकलचीच खिडकी उघडून दिली होती, त्याने मात्र माझ्या मनाची कवाडे मोकळी केली होती !

२ टिप्पण्या:

Some Little Greens म्हणाले...

Nice post.

रोहन... म्हणाले...

dमानवी भावविश्वाचा अजून एक सुंदर अविष्कार ... !!